“Hoe toon je aan dat je psychologische zorg levert volgens Nederlandse maatstaven?”

Op verzoek van het ministerie van VWS ontwikkelt de Opleidingsraad een Proeve van Bekwaamheid voor buitenlandse psychologen die in Nederland aan het werk willen. Opleidingsraad-lid Theo Bouman licht toe wat het is en vanuit welke visie de Proeve van Bekwaamheid wordt opgesteld. Bouman is hoofdopleider GZ Volwassenen en Ouderen in Groningen en was bijna tien jaar voorzitter van het HCO-Gz (Hoofopleiders en Coördinatoren Overleg voor de Gz-opleidingen).

Wat is een Proeve van Bekwaamheid?
“Er is een hele lange officiële definitie. Die komt er in onze specifieke context op neer dat je als buitenlandse psycholoog laat zien dat je de beroepsvaardigheden en competenties bezit die in Nederland vereist zijn. Een Proeve van Bekwaamheid is een soort toets waarmee je aantoont dat je alle kwaliteiten in huis hebt om hier als Gz-psycholoog of Psychotherapeut aan de slag te kunnen.”

Voor wie is de Proeve van Bekwaamheid bedoeld?
“Voor psychologen die in Europa werken en in Nederland aan de slag willen. Het gaat voornamelijk om collega’s uit België, omdat zij de Nederlandse taal al beheersen. In de Europese wetgeving is vastgelegd dat lidstaten beroepsbeoefenaren uit andere Europese landen moeten toelaten, maar dat de lidstaten voor bepaalde beroepen wel eisen mogen stellen. Psychologische beroepen vallen daar ook onder. Buitenlandse psychologen melden zich aan bij het CIBG, een onderdeel van het ministerie van VWS, waar hun dossier wordt beoordeeld. Afhankelijk van dat oordeel kan de buitenlandse collega een Proeve van Bekwaamheid aanvragen.”

Wat staat jullie te doen?
“In de regelgeving is wel een globale definitie vastgelegd, maar niet wat de Proeve van Bekwaamheid concreet zou moeten inhouden. In samenspraak met het CIBG heeft de Opleidingsraad een uitvoeringsreglement opgesteld. Dat betekent dat wij uitdenken wat buitenlandse psychologen redelijkerwijs moeten kennen en kunnen en hoe ze dat kunnen aantonen.”

Hoe pakken jullie dat aan?
“We hebben een werkgroep gevormd van hoofdopleiders GZ en PT uit verschillende regio’s. In die werkgroep hebben we meteen gezegd: ‘We gaan niet vanaf nul beginnen, laten we vooral gebruik maken van bestaande systematiek en ervaringen’. Daarom is het competentieprofiel leidend en baseren we ons onder andere op onderdelen van de kenmerkende beroepssituaties en op de kennistoets uit de herregistratiesystematiek.

Landelijk zijn we al jaren bezig om de psychologische vervolgopleidingen steeds verder te verbeteren en te harmoniseren, zodat we gezamenlijk mensen opleiden die na het bepalen van hun diploma vrijwel dezelfde kennis en vaardigheden hebben. Ook die inzichten en ervaringen gebruiken we uiteraard bij de ontwikkeling van de Proeve van Bekwaamheid.”

Wat zijn uitdagingen bij het ontwikkelen van een Proeve van Bekwaamheid?
“Ons vak zit natuurlijk anders in elkaar dan dat van bijvoorbeeld de verpleegkundigen. De beroepsmatige handelingen zijn heel verschillend van aard, en van kortdurend tot meer procesmatig. Je kunt als verpleegkundige vrij makkelijk zichtbaar maken dat je weet hoe je een infuus aanbrengt. Een psychologische behandeling is een complex proces dat soms wel een paar jaar kan beslaan. Hoe laat je nou zien dat je dat volgens onze Nederlandse maatstaven kunt? En hoe toon je reflectievermogen en je kwaliteiten als regiebehandelaar aan, hoe laat je zien dat je werkt volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten? Daar hebben we het in de werkgroep uitgebreid over gehad. Er is geen eenvoudig antwoord op te geven. We hopen en verwachten dat we hier meer zicht op krijgen in een pilot rondom het uitvoeren van de Proeve van Bekwaamheid .”

Wat is eigenlijk het verschil met een EVC-traject?
“Het traject van de Eerder Verworven Competenties (EVC), dat ook mede vanuit de Opleidingsraad wordt opgezet, is bedoeld voor masterpsychologen die in Nederland in de zorg werkzaam zijn en hier opleidingen hebben gevolgd. Zij werken al dan niet onder regie van een Gz-psycholoog en zouden zelf hun Gz-registratie willen behalen. In de toekomst biedt het EVC-traject deze masterpsychologen de mogelijkheid om op grond van scholing, werkervaring en ontwikkelde competenties een aanvraag in te dienen voor gehele of gedeeltelijke vrijstelling binnen de GZ-opleiding.”

Hoe ziet de Proeve van Bekwaamheid er in de praktijk uit?”
“De Proeve van Bekwaamheid beslaat twee dagen: de ene dag richt zich op (neuro)psychologische diagnostiek en de andere op psychologische behandelingen. Bij ieder onderdeel zijn twee hoofdopleiders betrokken, vanuit het meer-ogen-principe. Via gesprekken, rollenspellen, het beoordelen van rapportages en een kennistoets verwachten we een indruk te krijgen of de aanvrager voldoet aan de eindtermen van de opleiding en de competenties van Nederlandse beroepsbeoefenaren.”

Waar staan jullie nu?
“Enige jaren geleden leek het erop dat een aanvraag voor een Proeve van Bekwaamheid niet vaak voorkomt. Maar dat aantal is de laatste tijd toegenomen. Dat is de reden dat we als werkgroep de Proeve van Bekwaamheid op een systematische en landelijke manier hebben ontwikkeld.  

Eind september hebben we de Proeve van Bekwaamheid bij de eerste groep aanvragers afgenomen. Het ging om zes aanvragen van Belgische beroepsbeoefenaren. Bij drie van hen hebben we geadviseerd om over te gaan tot registratie en drie aanvragen hebben we moeten afwijzen. Nu is het van belang om binnen de Opleidingsraad zowel het proces als de uitkomsten te evalueren.”